Choroby obturacyjne układu oddechowego
Choroby obturacyjne dróg oddechowych stanowią poważny problem zdrowotny na całym świecie. Charakteryzują się one utrudnionym przepływem powietrza przez drogi oddechowe, co może prowadzić do poważnych konsekwencji dla pacjentów. Najważniejsze choroby obturacyjne dróg oddechowych to:
- Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP): Jest to jedna z najczęstszych chorób obturacyjnych dróg oddechowych, zwykle związana z paleniem tytoniu. POChP prowadzi do trwałego uszkodzenia płuc i objawów takich jak duszność, kaszel i nadmierne wydzielanie plwociny.
- Astma: Astma jest chorobą, która powoduje zapalenie dróg oddechowych i skurcze mięśni oskrzeli, co prowadzi do duszności, kaszlu i świszczącego oddechu. Ataki astmy mogą być wywoływane przez różne czynniki, w tym alergeny i zanieczyszczenia powietrza.
- Zespół obturacyjny bez astmy (COPD): COPD to zbiorcze określenie dla POChP i innych chorób obturacyjnych dróg oddechowych, które nie są spowodowane astmą. Obejmuje przewlekłe bronchopneumonię oraz obturacyjne zapalenie oskrzeli.
Przyczyny chorób obturacyjnych dróg oddechowych:
Najważniejszą przyczyną chorób obturacyjnych dróg oddechowych jest palenie tytoniu. Dym tytoniowy jest silnym drażniącym czynnikiem dla dróg oddechowych, co prowadzi do ich uszkodzenia. Inne czynniki ryzyka obejmują zanieczyszczenia powietrza, takie jak pyły, kurz, aerozole i gazowe zanieczyszczenia atmosferyczne. U osób z predyspozycją genetyczną istnieje także większe ryzyko rozwoju astmy.
Objawy chorób obturacyjnych dróg oddechowych:
- Duszność, zwłaszcza podczas wysiłku.
- Kaszel, często z wydzielaniem plwociny.
- Świszczący oddech.
- Zaostrzenia objawów, które mogą prowadzić do hospitalizacji.
Astma jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych – liczbę chorych na świecie szacuje się na około 300 milionów. W Polsce częstość astmy wśród dzieci wynosi około 8-10%, a w populacji osób dorosłych – 5-6%. Na podstawie badań epidemiologicznych szacuje się, że w Polsce jest około 4-5 milionów chorych. U podłoża astmy leży przewlekły proces zapalny prowadzący do nieswoistej nadreaktywnosci oskrzeli i typowych objawów klinicznych, do których należą: nawracające napady duszności z obecnością świstów, ucisk w klatce piersiowej oraz kaszel o zmiennej intensywności. Objawy są często bardziej nasilone w nocy lub w godzinach wczesno porannych. Do czynników wyzwalających napady duszności należą infekcje wirusowe dróg oddechowych, ekspozycja na swoisty alergen lub zanieczyszczenia powietrza, wysiłek fizyczny i inne. Objawy chorobowe ustępują samoistnie lub pod wpływem leczenia i mogą być nieobecne przez długi czas. W krajach wysoko rozwiniętych wydatki na leczenie astmy pochłaniają 1-2% wszystkich środków na ochronę zdrowia.
DIAGNOSTYKA
Diagnostyka chorób obturacyjnych dróg oddechowych jest kluczowa dla ustalenia rodzaju schorzenia, jego zaawansowania oraz opracowania odpowiedniego planu leczenia. Istnieją różne metody diagnostyczne, które lekarze wykorzystują do oceny stanu pacjenta i identyfikacji chorób obturacyjnych dróg oddechowych.
- Wywiad medyczny (anamneza): Pierwszym krokiem w diagnostyce chorób obturacyjnych dróg oddechowych jest szczegółowy wywiad medyczny. Lekarz zbiera informacje na temat objawów pacjenta, takich jak duszność, kaszel, świszczący oddech, oraz dokładnie pyta o historię palenia tytoniu, występowanie alergii, ekspozycję na zanieczyszczenia powietrza oraz ewentualne przypadki astmy lub POChP w rodzinie.
- Badanie fizyczne: Lekarz przeprowadza badanie fizyczne, podczas którego ocenia oddech, nasłuchiwanie płuc i poszukuje objawów charakterystycznych dla chorób obturacyjnych, takich jak trzeszczenia lub szmery.
- Spirometria: Jest to jedno z podstawowych badań w diagnostyce chorób obturacyjnych dróg oddechowych. Podczas spirometrii pacjent oddycha do specjalnego urządzenia nazywanego spirometrem. To badanie pomaga określić pojemność płuc, ilość wydychanego powietrza oraz przepływ powietrza w drogach oddechowych. Wyniki spirometrii pozwalają na postawienie diagnozy i określenie stopnia zaawansowania schorzenia.
- Testy alergiczne: W przypadku astmy, testy skórne lub testy z krwi mogą być wykorzystywane do identyfikacji alergenów, które mogą wywoływać objawy choroby.
- Obrazowanie radiologiczne: Rentgen klatki piersiowej lub tomografia komputerowa (TK) mogą być stosowane, aby ocenić strukturę płuc i oskrzeli oraz wykluczyć inne powiązane schorzenia.
- Badanie plwociny: Analiza plwociny może dostarczyć informacji o infekcjach lub stanach zapalnych w drogach oddechowych.
- Testy czynnościowe płuc: Oprócz spirometrii, istnieją inne testy czynnościowe płuc, takie jak pomiar ilości dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu (CO diffusing capacity) czy badanie podatności oskrzeli na skurcze (test metacholinowy).
- Monitorowanie saturacji tlenu: W niektórych przypadkach, monitorowanie saturacji tlenu za pomocą pulsoksymetru może pomóc w ocenie stopnia niedotlenienia.
LECZENIE
Leczenie zwykle ma na celu złagodzenie objawów i kontrolę choroby. Obejmuje to:
- Zaprzestanie palenia tytoniu, jeśli pacjent pali.
- Leki przeciwzapalne i rozszerzające oskrzela.
- Terapie fizyczne i rehabilitację oddechową.
- Zmiany w stylu życia, takie jak kontrola alergenów i unikanie zanieczyszczeń powietrza.
W cięższych przypadkach może być konieczna tlenoterapia lub nawet przeszczep płuc. Warto podkreślić, że wczesna diagnoza i skuteczne leczenie mogą znacznie poprawić jakość życia osób cierpiących na choroby obturacyjne dróg oddechowych. Dlatego ważne jest, aby osoby z objawami takimi jak duszność czy kaszel konsultowały się z lekarzem, który może zalecić odpowiednie badania i terapie. Unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu i ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza, może także pomóc w zapobieganiu tym chorobom.
Działalność naukowa
Leczeniem, diagnozowaniem i prowadzeniem prac badawczych w zakresie chorób obturacyjnych układu oddechowego zajmuje się w głównej mierze II Klinika Chorób Płuc. IGiChP od kilkudziesięciu lat jest wiodącym ośrodkiem badawczym w zakresie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP) w Polsce.
- Ocena skuteczności leczenia za pomocą nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej (NWM) u chorych na POChP w okresie niewydolności oddychania. (Kierownik zadania: dr hab. n. med. Robert Pływaczewski, prof. IGiChP
- Ocena zaawansowania zaburzeń oddychania w czasie snu, tolerancji CPAP oraz chorób współistniejących u pacjentów w wieku >70 lat. (Kierownik zadania:
dr hab. n. med. Robert Pływaczewski, prof. IGiChP - Analiza okresu przeżycia, hospitalizacji oraz przyczyn zgonu u chorych na POChP leczonych tlenem w domu. (Kierownik zadania: dr hab. n. med. Robert Pływaczewski, prof. IGiChP
- Ocena skuteczności leczenia niewydolności oddychania w przebiegu kifoskoliozy za pomocą nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej. (Kierownik zadania: dr hab. n. med. Robert Pływaczewsk, prof. IGiChP
- Alergiczny nieżyt nosa u chorych na POChP- jako potencjalny marker predykcyjny eozynofilii, zaostrzeń i odpowiedzi na wGKS. (Kierownik zadania: dr n. med. Rafał Dobek
- II Klinika Chorób Płuc uczestniczy w projekcie Europejskiej Bazy Danych Bezdechu Sennego – ESADA. Umożliwia to współpracę naukową z blisko 30 czołowymi ośrodkami w Europie zajmującymi się diagnostyką i leczeniem chorych z obturacyjnym bezdechem sennym. Pozwala to na poszerzanie wiedzy dotyczącej najnowszych technologii badania zaburzeń oddychania w czasie snu i ich powikłań kardiologicznych i metabolicznych. Wiedza ta jest wykorzystywana przy leczeniu pacjentów w IGICHP.
- II Klinika Chorób Płuc uczestniczy w projekcie Platform for European Preparedness Against (Re) emerging Epidemics Mermaids-ARI Study”. Stwarza to możliwość współpracy naukowej z jednym z wiodących na świecie ośrodków mikrobiologicznych i wirusologicznych (Uniwersytet w Oxfordzie) zajmującym się diagnostyką i epidemiologią zakażeń wywołanych wirusem grypy a obecnie także wirusem SARS-CoV-2. Wiedza ta jest wykorzystywana przy leczeniu pacjentów IGICHP.
- Od 2021 roku prowadzony jest projekt badawczy w ramach programu Horyzont 2020, wspólnie z partnerami z europejskich ośrodków (IGICHP jest partnerem). Projekt ma na celu zrewolucjonizowanie badań, diagnostyki i leczenia obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) i zaburzeń pokrewnych. Wyniki prowadzonych badań pozwolą na stworzenie nowych, standaryzowanych międzynarodowych wytycznych dotyczących medycyny snu. https://sleeprevolution.eu/en/home/
Do pobrania
Ścieżka chorego na POChP w Polsce: stan obecny i pożądany kierunek zmian. Perspektywa specjalistów pulmonologów. Pobierz
Linki
Zapraszamy na stronę Stowarzyszenia Pacjentów „Oddech”, którego celem jest niesienie pomocy chorym na POChP. Prezesem Stowarzyszenia jest lekarz Emil Wojda z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc.
Zapraszamy do zapoznania się z raportem ( w j.angielskim) dotyczącym wyników badań prowadzonych w ramach ESADA.
Zachęcamy do zapoznania się z wywiadem dotyczącym astmy oskrzelowej z Panem Doktorem Rafałem Dobkiem, specjalistą pulmonologiem z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc
Zapraszamy do zapoznania się artykułem dotyczącym POCHP z okazji Światowego Dnia Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc. Wywiad z Prof. Joanną Chorostowską-Wynimko oraz Doktorem Rafałem Dobkiem, specjalistami pulmonologami z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc
Zachęcamy do zapoznania się z artykułem z okazji Światowego Dnia Astmy 2.05 Pani Doktor Moniki Franczuk, specjalisty pulmonologa z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc
Warto odwiedzić także stronę Polskiego Stowarzyszenia Chorych na Astmę, POCHP i Alergię